مسلمانان روزه دار که ماه رمضان را به روزه دارى به پا داشته و از خوردن و آشامیدن و بسیارى از کارهاى مباح دیگر امتناع ورزیده اند، اکنون پس از گذشت ماه رمضان در نخستین روز ماه شوال اجر و پاداش خود را از خداوند می ‏طلبند، اجر و پاداشى که خود خداوند به آنان وعده داده است.

امیرالمؤمنین، حضرت على (علیه السلام) در یکى از اعیاد فطر خطبه اى خوانده‏ اند و در آن مؤمنان را بشارت و مبطلان را بیم داده ‏اند که:

 اى مردم! این روز شما روزى است که نیکوکاران در آن پاداش می ‏گیرند و زیانکاران و تبهکاران در آن مأیوس و ناامید می ‏گردند و این شباهتى زیاد به روز قیامتتان دارد، پس با خارج شدن از منازل و رهسپار جایگاه نماز عید شدن، به یاد آورید خروجتان از قبرها و رفتنتان را به سوى پروردگار، و با ایستادن در جایگاه نماز به یاد آورید ایستادن در برابر پروردگارتان را و با بازگشت ‏به سوى منازل خود، متذکر شوید بازگشتتان را به سوى منازلتان در بهشت‏ برین، اى بندگان خدا، کمترین چیزى که به زنان و مردان روزه ‏دار داده می‏شود این است که فرشته ‏اى در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا میدهند و میگویند:

«هان! بشارتتان باد، اى بندگان خدا که گناهان گذشته‏ تان آمرزیده شد، پس به فکر آینده خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید.»

عارف وارسته ملکى تبریزى درباره عید فطر آورده است: «عید فطر روزى است که خداوند آن را از میان دیگر روزها بر گزیده است و ویژه هدیه بخشیدن و جایزه دادن به بندگان خویش ساخته و آنان را اجازه داده است تا در این روز نزد حضرت او گرد آیند و بر خوان کرم او بنشینند و ادب بندگى بجاى آرند، چشم امید به درگاه او دوزند و از خطاهاى خویش پوزش خواهند، نیازهاى خویش به نزد او آرند و آرزوهاى خویش از او خواهند و نیز آنان را وعده و مژده داده است که هر نیازى به او آرند، برآوره و بیش از آنچه چشم دارند به آنان ببخشند و از مهربانى و بنده‏ نوازى، بخشایش و کارسازى در حق آنان روا دارد که گمان نیز نمی‏برند.»

روز اول ماه شوال را بدین سبب عید فطر خوانده ‏اند که در این روز، امر امساک و صوم از خوردن و آشامیدن برداشته شده و رخصت داده شد که مؤمنان در روز افطار کنند و روزه خود را بشکنند. ابتداى خوردن و آشامیدن را افطار می ‏نامند و از این رو است که پس از اتمام روز و هنگامى که مغرب شرعى در روزهاى ماه رمضان، شروع می‏شود، انسان افطار می کند یعنى اجازه خوردن پس از امساک از خوردن به او داده می ‏شود.

مسئله: لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا مثلا بگوید فردا را روزه مى‌گیرم بلکه همین قدر که بنا داشته باشد براى انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کارى که روزه را باطل مى‌کند انجام ندهد، کافى است و براى آن که یقین کند تمام این مدت را روزه بوده، باید مقدارى پیش از اذان صبح و مقدارى هم بعد از مغرب از انجام کارى که روزه را باطل مى‌کند خوددارى نماید.

ادب عمومی (پرهیز از محرمات)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند: من به پیامبر خدا عرض کردم: برترین کارها در این ماه چیست؟ فرمود: «ای اباالحسن! برترین کارها در این ماه، پرهیز از حرام‌های خداست.»(1)

خواندن نافله: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس در ماه رمضان، هر شب دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت، یک بار «فاتحة‌الکتاب» و سه بار سوره‌ی «قل هو الله احد» بخواند؛ سوگند به آن که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، خداوند برای هر رکعت، صد هزار فرشته می‌آفریند که برای او حسنات می‌‌نویسند و گناهان را از او محو می‌کنند و درجات او را بالا می‌برند و خداوند، پاداش کسی را به او می‌دهد که هفتاد برده آزاد کرده باشد.

ادب روز اول:

امام کاظم علیه السلام فرمودند: هر کس هنگام فرارسیدن ماه رمضان دو رکعت نماز مستحب بخواند و در رکعت اول، سوره‌ی «حمد» و «فتح» و در رکعت دوم (بعد از حمد) هر سوره‌ای را که دوست داشت بخواند، خداوند بدی آن سال را از او دور می‌کند و همواره در امان خداوند خواهد بود تا همان هنگام از سال آینده. (2)

پی‌نوشت‌ها:

1- بحار الانوار، ج 96، ص 358، ح 25.

2- اقبال الاعمال، ج1، ص 197/ بحار الانوار، ج 97، ص 353، ح 3.

   کنز العمال ، ج 3 ، ص 153 ، ح 5929  

رسول اکرم (ص) می فرمایند : خداوند هفت گروه را در ظلّ رحمت خود جای می دهد روزی که از دنیا رود، اول زمامداران دادگر و دوم جوانانی که در عبادت خداوند پرورش یافته اند.

 پیامبر اکرم (ص) فرمودند : محبوب تر از هرچیز نزد خداوند جوانی است که از گناه توبه می کند و از پیشگاه الهی طلب آمرزش می نماید.

 ازجمله وصایای علی (ع) به فرزندانش این بود : در امور زندگی و همچنین در انجام عبادات معتدل و میانه رو باشید.

 امام حسین (ع) می فرمایند : کسی که از راه گناه از پی کاری بر خیزد زودتر نا امید می شود و از آنچه می ترسد سریعتر به آن می رسد.

 امام صادق (ع) می فرمایند : فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار بازی کند و هفت سال او را با آداب و روش های مفید و لازم تربیت کن و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی، مصاحب و ملازمش باش.

 امام علی (ع) می فرمایند : آداب و رسوم زمان خودتان را با زور و فشار به فرزندان خویش تحمیل نکنید زیرا آنان برای زمان غیر از زمان شما آفریده شده اند.

 امیر المومنین (ع) می فرمایند : وقتی محیط اجتماع آلوده و ناپاک شد سجایای انسانی و فضائل اخلاقی بی رونق و زیان آور می شود و بر عکس رذائل و ناپاکی در جامعه رایج و سود بخش می گردد.

 امام علی (ع) درباره محیط فاسد جمعه می فرمایند : گناهکاری و ناپاکی در آن جامعه از اوصاف عادی مردم شده و کفّ نفس و پاکدامنی باعث شگفت گردیده است.

 امام صادق (ع) می فرمایند : کسی که عالم به مقتضیات زمان خود باشد مورد هجوم اشتباهات قرار نمی گیرد.

جوان از نظر عقل و احساسات / حجت الاسلام محمد تقی فلسفی